Fibrynogen jako marker ciężkości owrzodzeń stopy cukrzycowej – wyniki badań

Jak rozpocząć analizę wpływu fibrynogenu na DFU?

Badanie przekrojowe obserwacyjne przeprowadzone w Departamencie Ortopedii Mardan Medical Complex między czerwcem 2024 a styczniem 2025 roku analizowało związek między poziomem fibrynogenu w osoczu a ciężkością owrzodzeń stopy cukrzycowej (DFU). Do badania włączono 93 dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1 lub 2, prezentujących aktywne owrzodzenia sklasyfikowane według skali Wagnera.

Badana populacja charakteryzowała się średnim wiekiem 59,02 ± 7,86 lat, z nieznaczną przewagą mężczyzn (52,68%). Pacjenci mieli długotrwałą cukrzycę (średnio 16,73 ± 7,34 lat) i owrzodzenia o średniej głębokości 1,6 ± 0,53 cm. Ocena naczyniowa wykazała krytyczne niedokrwienie u 56,99% pacjentów, z osłabionym lub nieobecnym tętnem obwodowym u 41,94% badanych. Najczęstszymi lokalizacjami owrzodzeń były podeszwa (91,4%) i grzbiet stopy (87,1%). U 30,11% pacjentów stwierdzono ciężkie owrzodzenia (stopień 5 wg Wagnera). Zakażenia bakteryjne występowały u 76,34% pacjentów, najczęściej wywołane przez Streptococcus pyogenes, Klebsiella pneumoniae i Proteus mirabilis. Dominującymi chorobami współistniejącymi były nadciśnienie tętnicze (70,97%), przewlekła choroba nerek (21,51%) i zapalenie szpiku kostnego (10,75%).

Jak wyniki badań laboratoryjnych i statystycznych kształtują diagnozę DFU?

Wyniki laboratoryjne wykazały podwyższony średni poziom fibrynogenu w osoczu (681 ± 160 mg/dL), znacząco przekraczający normę (200-400 mg/dL), co wskazuje na nasilony stan zapalny. Poziom HbA1c wynosił średnio 9,18 ± 2,31%, odzwierciedlając złą długoterminową kontrolę glikemii, a poziom glukozy na czczo wynosił 231,59 ± 126,06 mg/dL. Parametry zapalne były również podwyższone, z liczbą białych krwinek 19,23 ± 11,92 × 10^3/μL i poziomem białka C-reaktywnego (CRP) wynoszącym 31,21 ± 16,95 mg/L. Obniżone poziomy hemoglobiny (9,39 ± 1,43 g/dL) i albumin (3,04 ± 0,54 g/dL) sugerowały niedożywienie lub przewlekłą chorobę. Podwyższone markery funkcji nerek – kreatynina (1,891 ± 1,07) i azot mocznikowy (70,82 ± 46,21) wskazywały na upośledzenie funkcji nerek, często występujące u pacjentów z cukrzycą.

Analizy statystyczne wykazały brak istotnych różnic w poziomach fibrynogenu w zależności od płci (p=0,479), wieku (p=0,519) czy historii palenia (p=0,194). Zaobserwowano jednak istotny związek między poziomem fibrynogenu a wskaźnikiem masy ciała (BMI) (p=0,00008), głębokością owrzodzenia (p=0,046), statusem tętna obwodowego (p=0,0083) i wskaźnikiem kostkowo-ramiennym (ABI) (p=0,0478). Poziomy fibrynogenu wykazywały tendencję wzrostową wraz z czasem trwania owrzodzenia, osiągając maksimum przy 90 dniach. Bakteryjne zakażenia były związane z wyższymi poziomami fibrynogenu w porównaniu do przypadków bez wzrostu bakterii.

Szczególnie istotne było odkrycie, że poziomy fibrynogenu wykazywały silną korelację z ciężkością owrzodzenia według klasyfikacji Wagnera (p=0,000019). Mediana poziomów fibrynogenu wzrastała progresywnie od 503,51 mg/dL dla stopnia 2 do 720,77 mg/dL dla stopnia 5. Model drzewa decyzyjnego potwierdził, że wyższe stopnie według Wagnera konsekwentnie przewidywały podwyższone poziomy fibrynogenu. Podobnie, wyższe poziomy fibrynogenu (>531,314 mg/dL) były predyktorem ciężkiej choroby naczyniowej (krytycznego niedokrwienia). Spośród analizowanych biomarkerów, CRP wykazało najsilniejszą korelację z poziomami fibrynogenu, podkreślając rolę stanu zapalnego, a następnie poziom glukozy na czczo i poziom albumin w surowicy.

Badanie wykazało również istotną korelację między poziomem fibrynogenu a czasem trwania cukrzycy, z wartością p=0,0472 w teście ANOVA. Obserwowano wyraźną tendencję wzrostową poziomów fibrynogenu wraz z dłuższym czasem trwania cukrzycy, szczególnie w kategoriach 16-20, 21-25 i 26-30 lat, gdzie mediany poziomów fibrynogenu progresywnie wzrastały. Ponadto, zmienność poziomów fibrynogenu zwiększała się wraz z dłuższym czasem trwania cukrzycy, przy czym kategoria 26-30 lat wykazywała najszerszy rozrzut wartości.

Analiza związku między poziomem fibrynogenu a lokalizacją owrzodzenia wykazała, że różne lokalizacje charakteryzowały się odmiennymi poziomami fibrynogenu. Model drzewa decyzyjnego ujawnił, że poziomy fibrynogenu poniżej 453,661 mg/dL były związane z owrzodzeniami na podeszwie i grzbiecie stopy, podczas gdy wyższe poziomy przewidywały owrzodzenia w innych lokalizacjach, w tym na palcach, pięcie i kostce. Wartości entropii w modelu drzewa decyzyjnego wskazywały, że poziomy fibrynogenu są skuteczne w klasyfikowaniu lokalizacji owrzodzeń.

Czy podwyższony fibrynogen to nowy cel terapeutyczny w DFU?

Wyniki te potwierdzają, że podwyższone poziomy fibrynogenu w osoczu są silnie związane z ciężkością DFU, nasileniem choroby naczyniowej i obecnością zakażeń bakteryjnych. Fibrynogen może służyć jako użyteczny biomarker do stratyfikacji ryzyka, monitorowania postępu choroby i planowania leczenia u pacjentów z DFU. Monitorowanie poziomów fibrynogenu mogłoby umożliwić bardziej spersonalizowane podejście terapeutyczne, w tym bardziej agresywne leczenie u pacjentów z podwyższonym fibrynogenem i zwiększonym ryzykiem powikłań naczyniowych.

Mechanizm łączący podwyższony fibrynogen z ciężkością DFU może być związany z prozapalnym stanem cukrzycy. Wyższe stężenia fibrynogenu mogą prowadzić do zwiększonej lepkości krwi, powodując niedrożność naczyń i ostatecznie upośledzając gojenie się ran. Dodatkowo, odpowiedź zapalna, ułatwiana przez fibrynogen, może tworzyć niekorzystne środowisko dla gojenia się ran, charakteryzujące się hipoksją komórkową i niedoborem składników odżywczych.

Badanie ma pewne ograniczenia, w tym przekrojowy charakter, który uniemożliwia ustalenie związku przyczynowego między podwyższonym fibrynogenem a ciężkością DFU, oraz brak grupy kontrolnej. Wielkość próby, choć statystycznie wystarczająca (93 pacjentów), może ograniczać możliwość generalizacji wyników na szerszą populację diabetyków. Badanie przeprowadzono w jednym ośrodku, co wprowadza możliwość lokalnych odchyleń związanych z charakterystyką pacjentów i praktykami klinicznymi. Klasyfikacja ciężkości owrzodzeń według systemu Wagnera może wprowadzać pewną subiektywność w ocenie. Współistniejące choroby, takie jak choroby sercowo-naczyniowe czy nerkowe, mogły niezależnie wpływać na poziomy fibrynogenu. Badanie nie uwzględniało historii stosowanych leków, takich jak insulina czy metformina, które mogą istotnie wpływać na gojenie się ran.

Dalsze badania, szczególnie o charakterze długoterminowym, są potrzebne do potwierdzenia fibrynogenu jako standardowego markera w leczeniu DFU oraz do zbadania potencjalnych terapii ukierunkowanych na obniżenie poziomu fibrynogenu. Badania analizujące skuteczność leków przeciwkrzepliwych lub przeciwzapalnych specjalnie zaprojektowanych do obniżania poziomów fibrynogenu mogłyby znacząco poprawić wskaźniki gojenia i zmniejszyć powikłania u pacjentów z cukrzycą i DFU. Ponadto, badania długoterminowe śledzące poziomy fibrynogenu i korelujące je z wynikami gojenia owrzodzeń, wskaźnikami amputacji i śmiertelnością pacjentów mogłyby dostarczyć kluczowych dowodów wspierających rutynowe stosowanie fibrynogenu jako biomarkera w opiece nad stopą cukrzycową.

Podsumowanie

Badanie przekrojowe przeprowadzone w Mardan Medical Complex na grupie 93 pacjentów z cukrzycą wykazało istotny związek między poziomem fibrynogenu w osoczu a ciężkością owrzodzeń stopy cukrzycowej. Średni poziom fibrynogenu u badanych wynosił 681 mg/dL, znacząco przekraczając normę 200-400 mg/dL. Zaobserwowano silną korelację między poziomem fibrynogenu a stopniem zaawansowania owrzodzenia według skali Wagnera, przy czym poziomy wzrastały progresywnie od 503,51 mg/dL dla stopnia 2 do 720,77 mg/dL dla stopnia 5. Istotne zależności wykazano również między poziomem fibrynogenu a BMI, głębokością owrzodzenia, statusem tętna obwodowego i wskaźnikiem kostkowo-ramiennym. Badanie potwierdziło potencjał fibrynogenu jako biomarkera do stratyfikacji ryzyka i monitorowania postępu choroby, choć konieczne są dalsze badania długoterminowe dla pełnego zrozumienia jego roli w terapii DFU.

Bibliografia

Khan Zahir, Zeb Shah, Ali Amjad, Aleem Fazal and Omair Fatima. The Relationship Between Plasma Fibrinogen Levels and the Severity of Diabetic Foot Ulcers in Diabetic Patients. Cureus 17(3), 1441-1448. DOI: https://doi.org/10.7759/cureus.81118.